Ίστατο η Μήτηρ (Stabat Mater) του Giovanni Batista Pergolesi: Αρχαία Αγορά

Ο μεσαιωνικός ύμνος Στάμπατ Μάτερ είναι ένας από πολύ λίγους θρησκευτικούς ύμνους που έχουν επιζήσει και παραμένουν σε λειτουργική χρήση ως σήμερα. Πρόκειται για έναν ύμνο που έχει γίνει πηγή έμπνευσης για πολλούς συνθέτες σε διάφορες εποχές. Μια από τις πιο δημοφιλείς, για την απλότητα και αμεσότητα του συναισθήματος, μελοποιήσεις του ύμνου είναι αυτή του Τζοβάνι Περγκολέζι.

Λίγα λόγια για το έργο

Ο Stabat Mater (Dolorosa) – Η Μητέρα στεκόταν (Τεθλιμένη) – είναι ύμνος μνημονευτικός του ψυχικού πόνου της Παναγίας κατά την Εβδομάδα των Παθών, όταν θρηνεί τον Ιησού κάτω από τον Σταυρό. Πρόκειται κατά πάσα πιθανότητα για έργο του φραγκισκανού μοναχού Γιακοπόνε ντα Τόντι (1230-1306), ενώ σύμφωνα με άλλη εκδοχή για έργο του Αγίου Μποναβεντούρα (1221-1274).

Μυθικές διαστάσεις έχει αποκτήσει το Στάμπατ Μάτερ του Ιταλού συνθέτη Τζοβάνι Περγκολέζι, όπως και το Ρέκβιεμ του Μότσαρτ. Ο θρύλος τον θέλει να γράφει τις τελευταίες νότες του έργου στο νεκροκρέβατό του, λίγες στιγμές προτού τον καταβάλλει η φυματίωση σε ηλικία μόλις 26 ετών.

Ο Περγκολέζι συνέθεσε το έργο τις τελευταίες 2 εβδομάδες της ζωής του κλεισμένος σε μοναστήρι της Νάπολη άρρωστος από φυματίωση. Τελικά υπέκυψε στις 16 Μαρτίου 1736. Συνέθεσε το έργο κατά παραγγελία του μαικήνα του Δούκα του Μαναταλόνι ή πιθανότερο κατά παραγγελία μιας Ναπολιτάνικης Αδελφότητας που ήθελε να αντικαταστήσει το άλλο Stabat Mater του Αλεσσάντρο Σκαρλάττι. Ο Περγκολέζι ήταν μουσικοσυνθέτης, βιολιστής και οργανίστας που είχε σπουδάσει στο Ωδείο της Νάπολης και στη σύντομη ζωή του πρόλαβε να συνθέσει 6 όπερες και 2 κονσέρτα για φλάουτο και έγχορδα. Το αριστούργημά του Stabat Mater που περιγράφει τα Πάθη του Χριστού μέσα από τα μάτια της μητέρας του, βασίζεται σε ένα εκκλησιαστικό ποίημα του ΧΙΙΙ αιώνα , στη Γοτθική εποχή και υμνεί την Παναγία που θρηνεί τον Εσταυρωμένο Χριστό. Έχει μελοποιηθεί πολυφωνικά από τους Josquin και Palestrina, ενώ ο Περγκολέζι, ο Ροσσίνι, ο Βιβάλντι, ο Βέρντι και πολλοί άλλοι το μελοποίησαν εκ νέου σε μεταγενέστερες εποχές. Χαρακτηριστικό του έργου του Περγκολέζι είναι ο συνδυασμός της τρυφερότητας της έκφρασης και της τελειότητας της μελωδικής γραμμής. Είναι γραμμένο για δύο γυναικείες φωνές, έγχορδα και basso continuo. Ο Περγκολέζι περιόρισε τους σολίστες σε γυναικείες φωνές γιατί ήθελε να αφήσει στις γυναίκες να εκφράσουν το μητρικό πόνο.

1. Stabat Mater Dolorosa, Grave
2. Cuius animam genentem, andante amoroso
3. O quam tristis et afflicta, largetto
4. Quae moerebat, allegro
5.Quis est homo, largo
6. Vidit suum dulcem natum, a tempo giusto
7. Eja mater fons amoris, andantino
8. Fac, ut ardeat cor meum, allegro
9. Sancta Mater, istud agas, a tempo giusto
10. Fac ut portem, largo
11. Inflammatus et accensus, allegro
12. Quando corpus morietur

Ερμηνεία
Σοπράνο Κάλλια Γερακιανάκη
Μέτζο-σοπράνο Βάσω Καριώτη

Υπό την συνοδεία της Ορχήστρας Εγχόρδων De profundis ensemble

Βιολί I: Ηλίας Γυφτονικολός, Μαρία Αργύρη
Βιολί II: Κωνσταντίνα Μπάλλα, Χρυσή Τζάβλα
Βιόλα: Ελένη Φουρλάνου
Βιολοντσέλο: Μυρτώ Ξηρουχάκη
Κοντραμπάσο: Δημήτρης Τίγκας